ગુજરાતી સાહિત્ય | Gujarati Gazal

પહેલા વરસાદનો છાંટો મુને વાગીયો હું
પાટો બંધાવા હાલી રે….
વેંત વેંત લોહી કાંઈ ઊંચું થીયું ને
જીવને ચઢી ગઈ ખાલી રે…

સાસ ને સસુરજી અબઘડી આવશે
કાશીની પૂરી કરી જાત
રોજીંદા ઘરકામે ખલેલ પહોંચાડે મુને
આંબલીની હેઠે પડ્યાં કાતરા રે….

પિયુજી છપરાને બદલે જો આભ હોત
બંધાતી હોત હું યે વાદળી રે…
માણસ કરતાં જો હોત મીઠાંની ગાંગડી
છાંટો વાગ્યો ને જાત ઓગળી રે…

પહેલા વરસાદનો છાંટો મુને વાગીયો હું
પાટો બંધાવા હાલી રે…

– અનિલ જોશી 

સ્વરાંકન : કલ્પક ગાંધી 
સ્વર : પ્રગતિ ગાંધી 

ના તારુ ના મારુ, ચોમાસુ સંગાથે માણીઍ તો સારુ
લીલીછમ આંખ મને ઉડી છે પાંખ મારુ હૈયુ રટે છે ઍક્ધારુ,
ચોમાસુ સાથે માણીઍ તો સારુ…

તરસ્યા આ આકાશે ધરતી ને પીધી ને વરસી ને પ્યાસ ઍની બૂઝી
તરસ્યા ઍ વરસ્યા ઍ સાદી શી વાત સજન ધરતી ને આભ જોઈ સૂઝી
ધોધમાર વરસંતા વાદળ ના સંગ, આજ જીતે તું હુય મન હારુ
ચોમાસુ સાથે માણીઍ તો સારુ.

રીસ ને મનામણા મા દિવસો વિતાવ્યા અને વાતો ને વાયરા મા વરસો
બે કાંઠે વહી જાતી સરિતા ની કાંઠે કેમ ધગધગતા રણ જેવુ તરસો
આષાઢી આભ તળે વરસાદી સાંજે ચાલ પલળી જઇયે રે પરબારૂ
ચોમાસુ સાથે માણીઍ તો સારુ…

• તુષાર શુક્લ

સ્વર : પ્રિતી ગજ્જર
સ્વરાંકન : ડો ભરત પટેલ

 એક જ્વાલા  જલે તુજ  નેનનમાં
                     રસજ્યોત  નિહાળી  નમું  હું  નમું
          એક  વીજ   ઝલે    નભમંડળમાં
                     રસજ્યોત  નિહાળી  નમું  હું  નમું

          મધરાતના   પહોર  અઘોર  હતાં
                     અંધકારના  દોર  જ  ઓર   હતાં
          તુજ   નેનનમાં  મોરચકોર   હતાં
                     રસજ્યોત  નિહાળી  નમું  હું  નમું

          અહા!  વિશ્વના દ્વાર ખુલ્યાં, ઉછળ્યાં
                     અહા!  અબધૂતને બ્રહ્મયોગ મળ્યાં
          અહા!  લોચન લોચન  માંહી ઢળ્યાં
                     રસજ્યોત  નિહાળી  નમું  હું  નમું

          દગ્બાણથી   પ્રારબ્ધલેખ   લખ્યાં
                     કંઈ  પ્રેમીએ   પ્રેમપંથી   પરખ્યાં
          અને આત્માએ આત્મનને ઓળખ્યો
                     રસજ્યોત  નિહાળી  નમું  હું  નમું
–  મહાકવિ નાનાલાલ

સ્વર : ઓસમાણ મીર 

પાંદડું   કેવી   રીતે   પીળું      થયું    કોને    ખબર ?
એટલે    કે   ઝાડ   માંથી શું    ગયું    કોને   ખબર ?

શહેર   પર   ખાંગી   થઈ વરસી પડી આખી વસંત,
એક જણ નખશીખ ઉજ્જડ રહી ગયું કોને ખબર ?

શાહીમાંથી  આમ  કાં   ઢોળાય   છે   તારાં સ્મ્રણ્ ?
એને મારું એક મન ઓછું પ  ડ્યું ?   કોને   ખબર ?

સ્વપ્નમાં વહેતી’તી  નહેરો   તારા   ચહેરાની   સત્ત,
ને   સવારે   આંખમાંથી   શું   વહ્યું ?   કોને ખબર ?

માછલીએ એકદા  જળને   પૂછ્યું, તું   કોણ   છે ?
એનો ઉત્ર શોધવા જળ ક્યાં   ગયું,   કોને   ખબર ?

મેં  અરીસાને   અમ્સ્તો   ઉપલક   જોયો,   ‘રમેશ’,
કોણ  એમાંથી મને   જોતું    રહ્યું,   કોને   ખબર ?

– રમેશ પારેખ

સ્વર : અનિકેત ખાંડેકર

ચાલને,   માણસમાં  થોડું વ્હાલ વાવી જોઈએ,
ને પછીથી વાડ   થઈ   વેલા   ટકાવી   જોઈએ.

બસ   બને તો   એક  દીકરાને મનાવી જોઈએ,
એ રીતે   ઘરડાંઘરો   ખાલી   કરાવી   જોઈએ.

કેવી   રીતે જળ  અહીં આંસુ બને તે જાણવા,
વ્હાલસોયી  દીકરી ઘરથી   વળાવી   જોઈએ.

કાખઘોડી લઈ અહીં ચાલે નહીં સંબંધ,  દોસ્ત,
એકબીજાના   ખભે   એને  ચલાવી   જોઈએ.

બહુ સરળતાથી જગત જીતી જવાતું હોય છે,
આપણી આ જાતને પહેલાં  હરાવી   જોઈએ.

– ગૌરાંગ ઠાકર

સ્વર : વિભુ જોષી
સ્વરાંકન : વિભુ જોષી

ડંખે છે દિલને કેવી, એક અક્ષર  કહયા વિના,
રહી જાય છે જે વાત,સમય પર કહયા વિના…

ઊર્મિ પૃથક પૃથક છે, કલા છે    જુદી  જુદી,
સઘળું કહી રહ્યો છું, વિધિસર   કહ્યા  વિના…

કેવા  જગતથી    દાદ. મેં   માંગી    પ્રકાશની,
હીરાને જે રહે  નહીં,   પથ્થર   કહ્યા   વિના…

લાખો સિતમ ભલે હો, હજારો  જુલમ ભલે,
રહેવાય છે ક્યાં આપને  દિલબર કહ્યા  વિના…

– મરીઝ

સ્વર : નયનેશ જાની
સ્વરાંકન : નયનેશ જાની

જરા  અંધાર   નાબૂદીનો,   દસ્તાવેજ  લઇ આવ્યો;
અરે! લો આગિયો, સૂરજથી થોડું તેજ લઇ આવ્યો.

’તમે છો’ એવો ભ્રમ, ફિક્કો ન  લાગે  એટલા   માટે,
તમારી શક્યતામાં, બસ હું થોડો ભેજ લઇ  આવ્યો.

હતો   મર્મર   છતાં  પર્ણો, અનુભવતાં’તાં એકલતા,
પવન જઇ રાતરાણીથી, મહેંકની સેજ લઇ આવ્યો.

પ્રથમ ટપકું શું છાતીમાં, પછી  તો  મેઘધનુષ  આખું,
તમે જે રંગ પૂર્યા લોહીમાં, હું   એ  જ લઇ આવ્યો.

– શોભિત દેસાઇ

સ્વર : આલાપ દેસાઈ

નિસ્બત છે અમારે ધરતીથી, તુજ   સ્વર્ગનું   વર્ણન    કોણ   કરે ?
ઘર-દીપ    બુઝાવી   નાંખીને,    નભ-દીપને   રોશન  કોણ    કરે ?

જીવનમાં મળે છે જ્યાં જ્યાં દુ:ખ, હું જાઉં છું ત્યાં ત્યાં દિલપૂર્વક
મારાથી   વધુ   મુજ    કિસ્મતનું,   સુંદર   અનુમોદન  કોણ  કરે ?

વીખરેલ   લટોને      ગાલો   પર, રહેવા દે  પવન,   તું    રહેવા  દે
પાગલ   આ    ગુલાબી  મોસમમાં, વાદળનું  વિસર્જન કોણ કરે ?

આ   વિરહની  રાતે   હસનારા, તારાઓ    બુઝાવી   નાખું   પણ,
એક   રાત   નિભાવી   લેવી   છે, આકાશને     દુશ્મન  કોણ  કરે ?

જીવનની   હકીકત  પૂછો    છો ?   તો  મોત   સુધીની રાહ જુઓ
જીવન તો  અધૂરું   પુસ્તક    છે, જીવનનું    વિવેચન. કોણ   કરે ?

લાગે   છે    કે    સર્જક  પોતે  પણ કંઇ શોધી  રહ્યો  છે દુનિયામાં
દરરોજ   નહિતર   સૂરજને,    ઠારી    ફરી   રોશન  કોણ    કરે ?

– સૈફ પાલનપુરી

સ્વર અને સ્વરાંકન : શ્યામલ સૌમિલ મુન્શી   

અમારા તડપવાનું   કારણ સ્મરણ છે;
અને રોજ  મરવાનું કારણ  સ્મરણ છે.

નથી આગ    જેવું    કશું   જિંદગીમાં,
અમારા સળગવાનું કારણ  સ્મરણ છે.

નદી હું સરજવા ગયો તો   બન્યું  રણ,
હવે ત્યાં ભટકવાનું કારણ   સ્મરણ છે.

બધું સર્વસામાન્ય   છે   એ    ગલીમાં,
છતાં ત્યાં અટકવાનું કારણ સ્મરણ છે.

ઘણાં રોજ ગઝલો લખે છે સ્મરણમાં,
ઘણાંનું ન લખવાનું કારણ  સ્મરણ છે.

-પ્રમોદ અહિરે

સ્વર : સૌનક પંડયા

સ્વરાંકન : સુનીલ રેવર

ફુલ કેરા સ્પર્શથી  પણ    દિલ  હવે   ગભરાય છે,
એને રુઝાયેલા    ઝખ્મો યાદ  આવી    જાય  છે,

કેટલો   નજીક   છે  આ     દુરનો    સંબંધ  પણ,
હું હસું  છું એકલો   એ    એકલા   શરમાય   છે.

કોઈ     જીવનમાં    મરેલા    માનવીને   પુછજો,
એક  મૃત્યૃ   કેટલા   મૃત્યૃ   નિભાવી  જાય    છે.

આ  વિરહની   રાત   છે   તારીખનું   પાનું   નથી,
અહીં દિવસ બદલાય તો આખો યુગ બદલાય છે.

એક    પ્રણાલીકા   નિભાવું છું, લખું છું  ‘સૈફ’ હું,
બાકી   ગઝલો   જેવું જીવન હવે ક્યાં જીવાય છે

– ‘સૈફ’ પાલનપુરી

સ્વર : ધનાશ્રી પંડિત
સ્વરાંકન :પુરૂષોત્તમ ઉપાધ્યાય