ગુજરાતી સાહિત્ય

હું થઈ જઈશ પરાગ જો ઝાકળ બનીશ તો
ધુમ્મસની જાળમાં ફસાઈ જઈશ તો..

કોઈ મને ઉઠાવી જશે તારા શહેરમાં
અધવચ્ચે ઊંઘમાંથી જાગી જઈશ તો..

તારા વહાણ આવવાનો થઈ જશે સમય
ને હું જ એકાએક વમળ થઈ જઈશ તો..

હમણાં તો અલવિદા કહી છુટ્ટા પડી જશે
રસ્તામાં ક્યાંક હું તને પાછો મળીશ તો..

-જવાહર બક્ષી

સ્વર: આલાપ દેસાઈ
સ્વરાંકનઃ આલાપ દેસાઈ

(શાર્દૂલવિક્રીડિત)
ઊગે છે સુરખી ભરી રવિ મૃદુ હેમંતનો પૂર્વમાં,
ભૂરું છે નભ સ્વચ્છ સ્વચ્છ, દીસતી એકે નથી વાદળી;
ઠંડો હિમભર્યો વહે અનિલ શો, ઉત્સાહને પ્રેરતો,
જે ઉત્સાહ ભરી દીસે શુક ઊડી ગાતાં, મીઠાં ગીતડાં !

(માલિની)
મધુર સમય તેવે ખેતરે શેલડીના, રમત કૃષિવલોનાં બાલ નાનાં કરે છે;
કમલવત્ ગણીને બાલના ગાલ રાતા, રવિ નિજ કર તેની ઉપરે ફેરવે છે !

(અનુષ્ટુપ)
વૃદ્ધ માતા અને તાત તાપે છે સગડી કરી,
અહો ! કેવું સુખી જોડું કર્તાએ નિરમ્યું દીસે !

(વસંતતિલકા)
ત્યાં ધૂળ દૂર નજરે ઊડતી પડે છે,
ને અશ્વ ઉપર ચડી નર કોઈ આવે
ટોળે વળી મુખ વિકાસી ઊભા રહીને,
તે અશ્વને કુતૂહલે સહુ બાલ જોતાં !

(મંદાક્રાન્તા)
ધીમે ઊઠી, શિથિલ કરને, નેત્રની પાસ રાખી, વૃદ્ધા માતા, નયન નબળાં, ફેરવીને જુએ છે;
ને તેનો એ, પ્રિય પતિ હજુ, શાંત બેસી રહીને, જોતાં ગાતો, સગડી પરનો, દેવતા ફેરવે છે.

(અનુષ્ટુપ)
ત્યાં તો આવી પહોંચ્યો એ, અશ્વ સાથે યુવાન ત્યાં;
કૃષિક, એ ઊઠી ત્યારે ‘આવો, બાપુ !’ કહી ઊભો.

(શાર્દૂલવિક્રીડિત)
‘લાગી છે મુજને તૃષા, જલ જરી દે તું મને’
બોલીનેઅશ્વેથી ઊતરી યુવાન ઊભીને ચારે દિશાએ જુએ;
‘મીઠો છે રસ ભાએ! શેલડી તણો’ એવું દયાથી કહી,
માતા ચાલી યુવાનને લઈ ગઈ જ્યાં છે ઊભી શેલડી !

(વસંતતિલકા)
પ્યાલું ઉપાડી ઊભી શેલડી પાસ માતા,
છૂરી વતી જરીક કાતળી એક કાપી;
ત્યાં સેર છૂટી રસની ભરી પાત્ર દેવા,
ને કૈં વિચાર કરતો નર તે ગયો પી.

(અનુષ્ટુપ)
‘બીજું પ્યાલું ભરી દેને, હજુ છે મુજને તૃષા,’
કહીને પાત્ર યુવાને માતાના કરમાં ધર્યું.

(મંદાક્રાન્તા)
કાપી કાપી ફરી ફરી અરે ! કાતળી શેલડીની,
એકે બિંદુ પણ રસતણું કેમ હાવાં પડે ના ?
‘શુ કોપ્યો છે પ્રભુ મુજ પરે !’ આંખમાં આંસુ લાવી,
બોલી માતા વળી ફરી છૂરી ભોંકતી શેલડીમાં

(અનુષ્ટુપ)
‘રસહીન ધરા થૈ છે, દયાહીન થયો નૃપ;
નહિ તો ના બને આવું;’ બોલી માતા ફરી રડી.

(વસંતતિલકા)
એવું યુવાન સુણતાં ચમકી ગયો ને
માતાતણે પગ પડી ઊઠીને કહે છે :
‘એ હું જ છું નૃપ, મને કર માફ ! બાઈ !
એ હું જ છું નૃપ, મને કર માફ ! ઈશ !’

(શાર્દૂલવિક્રીડિત)
‘પીતો’તો રસ હું પ્રભુ ! અરે ત્યારે જ ધાર્યું હતું,
આ લોકો સહુ દ્રવ્યવાન નકી છે, એવી ધરા છે અહીં;
છે તોયે મુજ ભાગ કૈં નહીં સમો, તે હું વધારું હવે,
શા માટે બહુ દ્રવ્ય આ ધનિકની, પાસેથી લેવું નહીં ?

(ઉપજાતિ)
રસ હવે દે ભરી પાત્ર બાઈ ! પ્રભુક્રુપાએ નકી એ ભરાશે;
સુખી રહે બાઈ! સુખી રહો સૌ, તમારી તો આશિષ માત્ર માગું !’

(વસંતતિલકા)
પ્યાલુ ઉપાડી ઊભી શેલડી પાસ માતા,
છૂરી વતી જરી જ કાતળી એક કાપી;
ત્યાં સેર છૂટી રસની ભરી પાત્ર દેવા,
બ્હોળો વહે રસ અહો ! છલકાવી પ્યાલું !

-કલાપી

સ્વરઃ રેખા ત્રિવેદી અને સુરેશ જોશી
સંગીતઃ સુરેશ જોશી

.

એક ચહેરો તરવરે કાગળ ઉપર,
ને ઉદાસી અવતરે કાગળ ઉપર.

સ્વપ્ન જે સળગી રહ્યું છે આંખમાં,
રાખ બસ, એની ખરે કાગળ ઉપર.

કો’ક મારામાંથી નીકળીને પછી,
મારો પીછો આદરે કાગળ ઉપર.

એ વફાનું બેસણું રાખે, અને-
એક-બે ફૂલો ધરે કાગળ ઉપર.

-હિમલ પંડ્યા

સ્વર : શૌનક પંડ્યા
સ્વરાંકન : શૌનક પંડ્યા

તોફાનને સમર્પી અણછાજતી મહત્તા,
તું વાતનું વતેસર ના કર, ક્ષમા કરી દે;
હોડીનું એક રમકડું તૂટ્યું તો થઇ ગયું શું?
મોજાની બળહઠ છે સાગર ક્ષમા કરી દે.

હર શ્વાસ એક મુસીબત, હર શ્વાસ એક વિમાસણ
પળ પળની વેદનાઓ, પળ પળની યાતનાઓ;
તારું દીધેલું જીવન મૃત્યુ સમું ગણું તો,
મારી એ ધૃષ્ટતાને ઈશ્વર ક્ષમા કરી દે.

કાંટો છે લાગણીનો, વજનો છે બુદ્ધિ કેરાં,
તોલું છું એ થકી હું જગની દરેક વસ્તુ,
હે મિત્ર તારા દિલનો પણ તોલ મેં કર્યો છે,
આવે છે એની તોલે પથ્થર ક્ષમા કરી દે.

-શૂન્ય પાલનપુરી

સ્વર : પાર્થિવ ગોહિલ

સ્વરાંકનઃ ગૌરાંગ વ્યાસ

નાની નકામી વાતમાં શાને બબાલ કર,
જગને વ્હાલ કર અને જીવતરને ન્યાલ કર.

એમાં ખુદાઈ મ્હેંકને પામી શકીશ તું,
કોઈના આંસુ લૂંછીને ભીનો રૂમાલ કર.

ભૂખ્યું તો નહીં હોયને પાડોશમાં કોઈ?
ભાણા ઉપર તું બેસતાં પહેલાં ખયાલ કર.

પીડાભર્યાં જગતમાં સુખ નિરાંત કાં મને?
ક્યારેક તો પ્રભુને તું એવો સવાલ કર.

દુનિયા નથી કુરુપ, એ છે ચાહવા સમી,
તારી નજરના મેલનો પહેલાં નીકાલ કર.

-કિશોર બારોટ

સ્વર : અરવિંદ ગોસ્વામી
સ્વરાંકન : અરવિંદ ગોસ્વામી