ગુજરાતી સાહિત્ય

 

 

ભાવિન ગોપાણી

 

ફળિયામાં આજે મ્હેંકતી ભીની  હવા વહેતી   નથી
પાડોશવાળી    છોકરી   શું  હિચકે   બેઠી   નથી ?

તો  શું  થયું  મારી  તરફ  જોયું   નથી   એણે   કદી
એવા ઘણા છે ગામ  જ્યાં  ટ્રેનો  ઉભી  રહેતી  નથી

વરસો  પછી  મળતાં  જ  એ  ભેટી  પડી જે રીતથી
લાગ્યું  મને   વરસો  સુધી  એ   કોઈને   ભેટી  નથી

ઓઢી  હતી  તે  શાલ  મારી  શું  તને  એ  યાદ  છે
એ   શાલ  ને  એ   યાદ  મેં   આજેય  સંકેલી  નથી

તારી જ માફક આગમન એનુંય પણ જાણી શકાય
તારા  વિચારે  કેમ પગમાં  ઝાંઝરી   પ્હેરી    નથી

-ભાવિન ગોપાણી

પઠન : ભાવિન ગોપાણી

ના બોલાય રે ના બેલાય રે
એક અમી ભરપુર ઉરે તવ
સોમલ કેમ ઘોળાયરે…..ના બોલાય

તારે હાથે પ્રિય મેં જ ધર્યો હતો
મેંદીએ રંગીન હાથ
અંગથી અંગ અડાડી ભર્યા નીલ
કુંજ મહીં ડગ સાથ
રંગ સુગંધની સોડ તણી અવ
વાત એ કેમ ખોલાયરે… ના બોલાય

સ્હેજ અડે મૃદુ આંગળી ત્યાં
રણકે મધુરો ઝણકાર
એજ વીણા તણી તાંત તૂટી
બનિયો મૂકે રે અવતાર
વાણી મહીં નહીં આંસુ મહીં નહીં
ઠાલવું અંતર આગ
આગની સંગ ઉમંગ ભર્યો લહું
જીવનનો અનુરાગ
પ્રેમ પિયા ! તવ પૂજન ફૂલ શો
આંચમાં કેમ રોળાયરે… ના બોલાય

-રાજેન્દ્ર શાહ

સ્વર : અલકા યાજ્ઞિક
સ્વરાંકન :ક્ષેમુ દિવેટિયા

સૌજન્ય : માલવ દિવેટિયા

છેલ્લો કટોરો ઝેરનો
(ગોળમેજી પરિષદમાં જતી વખતે)

છેલ્લો કટોરો ઝેરનો આ પી જજો બાપુ
સાગર પીનારા અંજલિ નવ ઢોળજો બાપુ

અણખૂટ વિશ્વાસે વહ્યું જીવન તમારું
ધૂર્તો દગલબાજો થકી પડિયું પનારું
શત્રુ તણે ખોળે ઢળી સુખથી સુનારું

આ આખરી ઓશિકડે શિર સોંપવું બાપુ
કાપે ગર્દન ભલે રિપુ મન માપવું બાપુ

છેલ્લો કટોરો ઝેરનો આ પી જજો બાપુ
સાગર પીનારા અંજલિ નવ ઢોળજો બાપુ

સુર અસુરના આ નવયુગી ઉદધિ વલોણે
શી છે ગતાગમ રત્નના કામી જનોને
તું વિના શંભુ કોણ પીશે ઝેર દોણે

હૈયા લગી ગળવા ઝટ જાઓ રે બાપુ
ઓ સૌમ્ય-રૌદ્ર કરાલ-કોમલ જાઓ રે બાપુ

છેલ્લો કટોરો ઝેરનો આ પી જજો બાપુ
સાગર પીનારા અંજલિ નવ ઢોળજો બાપુ

જગ મારશે મેંણા ન આવ્યો આત્મજ્ઞાની
ના’વ્યો ગુમાની પોલ પોતાની પિછાની
જગપ્રેમી જોયો દાઝ દુનિયાની ન જાણી

આજાર માનવજાત આકુળ થઈ રહી બાપુ
તારી તબીબી કાજ એ તલખી રહી બાપુ

છેલ્લો કટોરો ઝેરનો આ પી જજો બાપુ
સાગર પીનારા અંજલિ નવ ઢોળજો બાપુ

જા બાપ માતેલ આખલાને નાથવાને
જા વિશ્વહત્યા ઉપરે જળ છાંટવાને
જા સાત સાગર પાર સેતુ બાંધવાને

ઘનઘોર વનની વાટને અજવાળતો બાપુ
વિકરાળ કેસરિયાળને પંપાળતો બાપુ

ચાલ્યો જજે તુજ ભોમિયો ભગવાન છે બાપુ
છેલ્લો કટોરો ઝેરનો પી આવજે બાપુ

• ઝવેરચંદ મેઘાણી

સ્વર : વિનુભાઈ વ્યાસ
સૌજન્ય : અનંત વ્યાસ

 

 

રક્ત ટપકતી સો સો ઝોળી સમરાંગણથી આવે,
કેસરવરણી સમરસેવિકા કોમલ સેજ બિછાવે;
ઘાયલ મરતાં મરતાં રે! માતની આઝાદી ગાવે.

કોની વનિતા, કોની માતા, ભગિનીઓ ટોળે વળતી,
શોણિતભીના પતિ-સુત-વીરની રણશૈયા પર લળતી;
મુખથી ખમ્મા ખમ્મા કરતી માથે કર મીઠો ધરતી.

થોકે થોકે લોક ઊમટતા રણજોધ્ધા જોવાને,
શાબાશીના શબ્દ બોલતા પ્રત્યેકની પિછાને;
નિજ ગૌરવ કેરે ગાને જખમી જન જાગે અભિમાને.

સહુ સૈનિકનાં વહાલાં જનનો મળિયો જ્યાં સુખમેળો,
છેવાડો ને એક્લવાયો અબોલ એક સૂતેલો;
અણપૂછયો અણપ્રીછેલો કોઇનો અજાણ લાડીલો.

એનું શિર ખોળામાં લેવા કોઇ જનેતા ના’વી;
એને સીંચણ તેલ-કચોળા નવ કોઇ બહેની લાવી;
કોઇના લાડકવાયાની ન કોઇએ ખબર પૂછાવી.

ભાલે એને બચીઓ ભરતી લટો સુંવાળી સૂતી,
સન્મુખ ઝીલ્યાં ઘાવો મહીંથી ટપટપ છાતી ચૂતી;
કોઇનો લાડકવાયાની આંખડી અમૃત નીતરતી.

કોઇના એ લાડકવાયાનાં લોચન લોલ બિડાયાં,
આખરની સ્મ્રતિનાં બે આંસુ કપોલ પર ઠેરાયાં;
આતમ-દીપક ઓલાયો, ઓષ્ટનાં ગુલાબ કરમાયાં.

કોઇનાં એ લાડકડા પાસે હળવે પગ સંચરજો,
હળવે એનાં હૈયા ઊપર કર-જોડામણ કરજો;
પાસે ધૂપસળી ધરજો, કાનમાં પ્રભુપદ ઉચરજો!

વિખરેલી એ લાડકડાની સમારજો લટ ધીરે,
એને ઓષ્ટ-કપોલે-ભાલે ધરજો ક હુંબન ધીરે;
સહુ માતા ને ભગિની રે! ગોદ લેજો ધીરે ધીરે.

વાંકડિયા એ ઝુલ્ફાંની મગરૂબ હશે કો માતા,
એ ગાલોની સુધા પીનારા હોઠ હશે બે રાતા;
રે! તમ ચુંબન ચોડાતાં પામશે લાડકડો શાતા.

એ લાડકડાની પ્રતિમાનાં છાનાં પૂજન કરતી,
એની રક્ષા કાજે અહર્નિશ પ્રભુને પાયે પડતી;
ઉરની એકાંતે રડતી વિજોગણ હશે દિનો ગણતી.

કંકાવટીએ આંસુ ધોળી છેલ્લું તિલક કરતાં,
એને કંઠ વીંટાયાં હોશે કર બે કંકણવંતા;
વસમાં વળામણાં દેતાં બાથ ભીડી બે પળ લેતાં.

એની કૂચકદમ જોતી અભિમાન ભરી મલકાતી,
જોતી એની રૂધિર – છલક્તી ગજગજ પ્હોળી છાતી;
અધબીડ્યાં બારણિયાંથી રડી કો હશે આંખ રાતી.

એવી કોઇ પ્રિયાનો પ્રીતમ આજ ચિતા પર પોઢે,
એકલડો ને અણબૂઝેલો અગન-પિછોડી ઓઢે;
કોઇના લાડકવાયાને ચૂમે પાવકજ્વાલા મોઢે.

એની ભસ્માંકિત ભૂમિ પર ચણજો આરસ-ખાંભી,
એ પથ્થર પર કોતરશો નવ કોઇ કવિતા લાંબી;
લખજો: ‘ખાક પડી આંહી કોઇના લાડકવાયાની’.

– ઝવેરચંદ મેઘાણી

સ્વરઃ વિનુભાઈ વ્યાસ. અને પુષ્પાબેન છાયા
સ્વરાંકન : જયંતિભાઈ પટેલ સૌજન્ય : અનંત વ્યાસ

મોરલા હો ! મુને થોડી ઘડી
તારો આપ અષાઢીલો કંઠ:
ખોવાયેલી વાદળીને હું
છેલ્લી વાર સાદ પાડી લઉં.

ઈંદ્રધનુ ! તારા રંગ-ધોધોમાંથી
એક માગું લીલું બુન્દ:
સાંભરતાંને આંકવા કાજે
પીંછી મારી બોળવા દેજે !

મેઘમાલા ! તારા લાખ તારોમાંથી
ખેંચવા દે એક તાર:
બેસાડીને સૂર બાકીના
પાછી સોંપી દૈશ હું વીણા.

ઘોર સિંધુ ! તારા વીંજણાનું નાનું
આપજે એક કલ્લોલ:
હૈયું એક નીંદવિહોણું-
ભાલે એને વાયરો ઢોળું.

રાતરાણી ! તારા ઝાકઝમાળનું
મારે નથી કાંઈ કામ:
ગાઢ અંધકાર પછેડા
ઓઢાડી દે ઊંઘની વેળા.

– ઝવેરચંદ મેઘાણી
(મૂળ કવિતા- રવીન્દ્રનાથ ટાગોર)

સ્વર : શ્યામલ સૌમિલ અને આરતી મુનશી
સ્વરાંકનઃ શ્યામલ સૌમિલ મુનશી

સૌજન્ય : રચના અંતાણી, ભુજ